Khi xem xét việc lắp đặt thang máy, nhiều gia đình phải cân nhắc giữa chi phí đáng kể của một thiết bị mới và lựa chọn thang máy cũ đã qua sử dụng với giá thành hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, quyết định này không đơn thuần chỉ là vấn đề tài chính mà còn liên quan đến nhiều yếu tố khác như an toàn, độ bền và hiệu suất hoạt động.

Bài viết này sẽ phân tích toàn diện về việc có nên mua thang máy cũ cho gia đình hay không, đồng thời chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn mà người tiêu dùng cần nhận thức rõ trước khi đưa ra quyết định.

Nguồn gốc của thang máy cũ trên thị trường

Thang máy cũ xuất hiện trên thị trường chủ yếu đến từ các nguồn: thang máy được tháo dỡ từ các tòa nhà cũ đang được cải tạo, thang máy dư thừa từ các dự án xây dựng, hoặc thang máy đã hết thời hạn bảo hành nhưng vẫn còn hoạt động tốt. Theo thống kê từ Hiệp hội Thang máy Việt Nam, khoảng 30% thang máy được lắp đặt trong các công trình dân dụng là thang máy tái sử dụng, với tuổi đời trung bình từ 5-10 năm.

Chất lượng của những thiết bị này rất khác nhau, từ những sản phẩm gần như mới với ít dấu hiệu hao mòn đến những thiết bị đã hoạt động nhiều năm và có nhiều bộ phận cần được thay thế. Trên thực tế, nhiều đơn vị kinh doanh đã nhập khẩu thang máy đã qua sử dụng từ các nước phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, nơi có quy định nghiêm ngặt về việc nâng cấp thang máy sau một thời gian sử dụng nhất định.

Chênh lệch giá giữa thang máy mới và cũ

Một trong những lý do chính khiến nhiều gia đình cân nhắc mua thang máy cũ là sự chênh lệch đáng kể về giá. Theo khảo sát thị trường năm 2024, chi phí cho một thang máy gia đình mới hoàn toàn dao động từ 400-700 triệu đồng tùy thuộc vào thương hiệu, công nghệ và số tầng phục vụ. Trong khi đó, một thang máy cũ tương tự có thể được mua với giá chỉ bằng 40-60% giá trị của sản phẩm mới.

Đối với nhiều hộ gia đình có ngân sách hạn chế, việc tiết kiệm được khoảng 200-300 triệu đồng là một lợi thế không nhỏ. Tuy nhiên, cần hiểu rằng giá thành thấp hơn luôn đi kèm với những đánh đổi nhất định mà người mua cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Đọc thêm:

Bảng Báo giá thang máy gia đình đầy đủ và mới nhất

Những ưu điểm khi chọn mua thang máy cũ

Lợi ích về mặt kinh tế

Như đã đề cập, lợi ích rõ ràng nhất của việc chọn mua thang máy cũ là tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu. Đối với nhiều gia đình, việc giảm 40-60% chi phí có thể là yếu tố quyết định giúp họ có thể sở hữu tiện ích này trong ngôi nhà của mình. Theo nghiên cứu của Viện Kinh tế Xây dựng, chi phí lắp đặt thang máy chiếm khoảng 3-5% tổng giá trị của một căn nhà nhiều tầng, do đó việc tiết kiệm được khoản này sẽ giúp gia chủ có thêm ngân sách cho các hạng mục khác.

Ngoài ra, một số thang máy cũ, đặc biệt là những sản phẩm đến từ các thương hiệu lớn như OTIS, Schindler hay Mitsubishi, thường được thiết kế với độ bền cao và có thể hoạt động hiệu quả trong nhiều năm nếu được bảo trì đúng cách. Điều này có nghĩa là với sự lựa chọn thông minh, người mua có thể sở hữu một sản phẩm chất lượng tốt với giá thành hợp lý.

Thời gian lắp đặt nhanh chóng

Một ưu điểm khác của thang máy cũ là thời gian chờ đợi và lắp đặt thường ngắn hơn so với đặt mua sản phẩm mới. Trong khi một thang máy mới có thể mất từ 2-4 tháng để sản xuất và vận chuyển từ nhà máy (đặc biệt nếu là hàng nhập khẩu), thì thang máy cũ thường đã có sẵn và có thể được lắp đặt ngay sau khi hoàn tất thủ tục mua bán.

Theo báo cáo từ các đơn vị chuyên lắp đặt thang máy, thời gian trung bình để hoàn thiện việc lắp đặt một thang máy cũ là khoảng 2-3 tuần, so với 4-6 tuần đối với thang máy mới. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những gia đình đang trong quá trình hoàn thiện nhà và muốn đưa vào sử dụng càng sớm càng tốt.

Tái sử dụng & bảo vệ môi trường

Việc tái sử dụng thang máy cũ cũng mang lại giá trị về mặt bảo vệ môi trường. Thay vì thải bỏ những thiết bị vẫn còn khả năng hoạt động tốt, việc tái sử dụng giúp giảm thiểu rác thải công nghiệp và tiết kiệm tài nguyên cho việc sản xuất sản phẩm mới.

Theo tính toán của Cục Bảo vệ Môi trường, việc tái sử dụng một thang máy có thể giúp giảm khoảng 2-3 tấn chất thải công nghiệp và tiết kiệm đáng kể lượng điện năng cần thiết cho quá trình sản xuất.

Những điểm cần cân nhắc khi chọn mua thang máy cũ

Vấn đề an toàn – mối quan tâm hàng đầu

An toàn luôn là yếu tố được đặt lên hàng đầu khi nói đến thang máy, đặc biệt là trong môi trường gia đình. Thang máy cũ có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được kiểm tra kỹ lưỡng và bảo dưỡng đúng cách. Theo số liệu từ Cục Quản lý An toàn Lao động, tỷ lệ sự cố ở thang máy đã qua sử dụng cao hơn khoảng 30% so với thang máy mới.

Các vấn đề thường gặp bao gồm hệ thống phanh an toàn bị xuống cấp, cáp treo bị mòn, hoặc các cảm biến an toàn không còn hoạt động chính xác. Những lỗi này có thể không được phát hiện ngay lập tức nhưng lại là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra các sự cố nghiêm trọng như thang máy rơi tự do, kẹt cửa, hoặc dừng đột ngột giữa các tầng.

Ths. Nguyễn Văn Minh, chuyên gia về an toàn thang máy từ Viện Kiến trúc Quốc gia, nhấn mạnh: “Khi thang máy đã hoạt động quá 10 năm, nhiều bộ phận bắt đầu xuống cấp nghiêm trọng mà không thể nhận biết bằng mắt thường. Đây là lý do vì sao nhiều quốc gia có quy định bắt buộc thay thế hoặc nâng cấp toàn diện thang máy sau một thời gian sử dụng nhất định.”

Chi phí bảo trì và sửa chữa cao

Chi phí bảo trì thang máy cũ cao

Mặc dù tiết kiệm được chi phí đầu tư ban đầu, nhưng về lâu dài, thang máy cũ thường đòi hỏi chi phí bảo trì và sửa chữa cao hơn đáng kể. Theo thống kê từ các đơn vị bảo trì thang máy, chi phí bảo dưỡng hàng năm cho thang máy cũ có thể cao hơn 30-50% so với thang máy mới cùng loại.

Nguyên nhân chính là do các bộ phận đã qua sử dụng lâu năm có xu hướng hỏng hóc thường xuyên hơn, đồng thời việc tìm kiếm phụ tùng thay thế cho các mẫu thang máy đã ngừng sản xuất cũng trở nên khó khăn và tốn kém. Trong nhiều trường hợp, chủ nhà buộc phải đặt hàng phụ tùng từ nước ngoài hoặc phải chấp nhận thay thế toàn bộ hệ thống điều khiển với chi phí không hề nhỏ.

Một ví dụ điển hình là trường hợp của gia đình ông Trần Văn Hòa ở Hà Nội, sau khi lắp đặt thang máy cũ với giá 280 triệu đồng, trong 3 năm đầu tiên, ông đã phải chi thêm gần 90 triệu đồng cho các lần sửa chữa và thay thế linh kiện. “Nếu tính tổng chi phí, có lẽ tôi nên đầu tư vào thang máy mới ngay từ đầu,” ông Hòa chia sẻ.

Tuổi thọ giảm và hiệu suất không ổn định

Một thang máy mới thường có tuổi thọ thiết kế từ 20-25 năm nếu được bảo dưỡng định kỳ. Tuy nhiên, đối với thang máy cũ, tuổi thọ còn lại có thể chỉ bằng một nửa hoặc thậm chí ít hơn, tùy thuộc vào tình trạng ban đầu và lịch sử sử dụng của thiết bị.

Chuyên gia xây dựng Lê Thanh Hải ở Hà Nội cho biết: “Thang máy giống như mọi thiết bị cơ khí khác, có chu kỳ hao mòn tự nhiên. Sau khoảng 10-15 năm sử dụng, nhiều bộ phận quan trọng như động cơ, hệ thống điều khiển, và cơ cấu phanh bắt đầu xuống cấp đáng kể, ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động và độ tin cậy của thiết bị.”

Ngoài ra, thang máy cũ thường tiêu thụ nhiều điện năng hơn do công nghệ lạc hậu và hiệu suất động cơ giảm. Theo nghiên cứu của Viện Năng lượng Việt Nam, thang máy sản xuất trước năm 2010 có thể tiêu thụ nhiều hơn 30-40% điện năng so với các mẫu hiện đại, dẫn đến chi phí vận hành cao hơn trong suốt thời gian sử dụng.

Khó khăn trong việc xác minh nguồn gốc và lịch sử sử dụng

Một trong những thách thức lớn nhất khi mua thang máy cũ là việc khó xác minh chính xác nguồn gốc và lịch sử sử dụng của thiết bị. Nhiều đơn vị kinh doanh không cung cấp đầy đủ thông tin về thời gian sử dụng thực tế, tần suất bảo trì, hoặc các sự cố đã xảy ra trước đó.

Theo ông Phạm Quốc Bảo, Giám đốc một công ty chuyên về lắp đặt và bảo trì thang máy tại TP.HCM: “Trên thị trường hiện nay, không ít thang máy được ‘tân trang’ lại bề ngoài để trông như mới, nhưng bên trong vẫn là những bộ phận đã xuống cấp nghiêm trọng. Người mua khó có thể phân biệt nếu không có chuyên môn sâu về lĩnh vực này.”

Đáng lo ngại hơn, một số thang máy cũ được nhập khẩu không chính thức, thiếu các giấy tờ chứng nhận xuất xứ hoặc không đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn hiện hành của Việt Nam. Điều này không chỉ tạo ra rủi ro về an toàn mà còn có thể gây khó khăn trong việc đăng kiểm và bảo hiểm sau này.

Khó khăn để đáp ứng các quy định hiện hành

Tại Việt Nam, việc lắp đặt và sử dụng thang máy phải tuân thủ nhiều quy định nghiêm ngặt. Theo Nghị định 44/2016/NĐ-CP và QCVN 02:2019/BLĐTBXH, mọi thang máy lắp đặt đều phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật về an toàn và phải được kiểm định định kỳ bởi các đơn vị được cấp phép.

Đáng chú ý, đối với thang máy cũ, các quy định còn nghiêm ngặt hơn. Thông tư 36/2019/TT-BLĐTBXH yêu cầu thang máy đã qua sử dụng phải có đầy đủ hồ sơ kỹ thuật, lịch sử bảo trì, và phải được kiểm định toàn diện trước khi đưa vào sử dụng lại. Nếu không đáp ứng các yêu cầu này, thang máy sẽ không được cấp giấy chứng nhận an toàn và không thể sử dụng hợp pháp.

TS. Trần Quang Huy, chuyên gia tư vấn về an toàn công trình, nhấn mạnh: “Nhiều người mua thang máy cũ không nhận thức đầy đủ về các yêu cầu pháp lý, dẫn đến tình trạng sử dụng thang máy không được kiểm định hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn. Điều này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn đặt gia đình và người sử dụng vào tình trạng nguy hiểm.”

Hướng dẫn khi cân nhắc mua thang máy cũ

Những tiêu chí đánh giá trước khi mua

Nếu vẫn quyết định chọn thang máy cũ, người tiêu dùng nên áp dụng các tiêu chí đánh giá sau:

Tuổi đời của thang máy: Nên ưu tiên những thang máy có tuổi đời dưới 8 năm, khi các bộ phận chính vẫn còn trong giai đoạn hoạt động tốt.
Thương hiệu và xuất xứ: Các thương hiệu lớn như OTIS, Schindler, Mitsubishi, ThyssenKrupp thường có chất lượng tốt hơn và dễ tìm phụ tùng thay thế.
Lịch sử sử dụng: Thang máy từ các công trình dân dụng thường có tình trạng tốt hơn so với thang máy từ các tòa nhà thương mại hoặc công nghiệp do tần suất sử dụng thấp hơn.
Công nghệ điều khiển: Nên chọn thang máy có hệ thống điều khiển số (microprocessor) thay vì hệ thống rơle cơ khí cũ, vừa tiết kiệm điện vừa có độ tin cậy cao hơn.
Hồ sơ kỹ thuật và bảo trì: Yêu cầu đầy đủ tài liệu về lịch sử bảo trì, sửa chữa và các lần kiểm định trước đó.

KS. Nguyễn Thành Trung, một chuyên gia độc lập về đánh giá thiết bị thang máy, khuyến nghị: “Người mua nên mời một chuyên gia đánh giá độc lập kiểm tra thang máy trước khi quyết định mua, tương tự như việc kiểm tra xe ô tô cũ. Chi phí cho việc này thường chỉ từ 3-5 triệu đồng nhưng có thể giúp tránh được những rủi ro tiềm ẩn trị giá hàng trăm triệu.”

Lựa chọn đơn vị cung cấp uy tín

Việc lựa chọn đơn vị cung cấp uy tín là yếu tố quyết định trong việc mua thang máy cũ. Người tiêu dùng nên:

Chọn đơn vị có giấy phép kinh doanh chính thức trong lĩnh vực thang máy.
Ưu tiên những đơn vị đồng thời là đại lý chính hãng hoặc đơn vị bảo trì được ủy quyền của các thương hiệu lớn.
Kiểm tra lịch sử hoạt động và đánh giá từ khách hàng trước đó.
Yêu cầu được tham quan và kiểm tra thang máy tại vị trí hiện tại trước khi tháo dỡ (nếu có thể).
Đảm bảo đơn vị cung cấp cam kết hỗ trợ trong việc kiểm định an toàn sau khi lắp đặt.

Tầm quan trọng của hợp đồng bảo trì

Một khía cạnh quan trọng khác là đảm bảo có được hợp đồng bảo trì phù hợp sau khi lắp đặt. Hợp đồng bảo trì tốt nên bao gồm:

Lịch bảo trì định kỳ hàng tháng hoặc ít nhất 2 tháng/lần.
Cam kết thời gian phản hồi khi có sự cố (lý tưởng là dưới 2 giờ).
Danh sách rõ ràng về các bộ phận được bảo hành và thời hạn bảo hành.
Chi phí cố định cho các dịch vụ bảo trì cơ bản.
Quy trình xử lý trong trường hợp khẩn cấp như kẹt thang, mất điện.

Theo ông Lê Văn Thịnh, Giám đốc kỹ thuật của một công ty thang máy tại Hà Nội: “Chi phí bảo trì cho thang máy cũ có thể cao hơn 30-50% so với thang máy mới cùng loại. Người mua nên cân nhắc kỹ yếu tố này khi tính toán tổng chi phí sở hữu.”

Cân nhắc kỹ trước khi quyết định mua thang máy cũ

Việc mua thang máy cũ cho gia đình có thể là giải pháp tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu, nhưng đi kèm với nhiều rủi ro tiềm ẩn mà người tiêu dùng cần nhận thức đầy đủ. Tổng hợp các yếu tố đã phân tích, có thể đưa ra một số khuyến nghị sau:

Đối với nhà có người cao tuổi hoặc người khuyết tật: Nên ưu tiên lựa chọn thang máy mới để đảm bảo độ tin cậy và an toàn tối đa.
Đối với nhà có ngân sách hạn chế: Nếu buộc phải chọn thang máy cũ, hãy ưu tiên những thiết bị có tuổi đời dưới 8 năm, đến từ thương hiệu uy tín, và được bán bởi đơn vị cung cấp có khả năng bảo trì lâu dài.
Cân nhắc chi phí dài hạn: Đừng chỉ nhìn vào giá mua ban đầu mà hãy tính toán tổng chi phí sở hữu trong 10 năm tới, bao gồm cả chi phí bảo trì, sửa chữa và tiêu thụ năng lượng.
Đảm bảo tính pháp lý: Yêu cầu đầy đủ giấy tờ xuất xứ và cam kết hỗ trợ trong quá trình kiểm định an toàn sau khi lắp đặt.

Cuối cùng, người tiêu dùng cần hiểu rằng thang máy không chỉ là một thiết bị tiện nghi mà còn là công trình liên quan trực tiếp đến an toàn của người sử dụng. Mỗi quyết định tiết kiệm không đúng chỗ có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về sau. Như câu nói của một chuyên gia trong ngành: “Thang máy là thiết bị mà bạn không nên tiết kiệm quá mức về chi phí, vì giá trị của sự an toàn luôn cao hơn số tiền bạn có thể tiết kiệm được.”